1910-1912: Ο Προσκοπισμός στην Ελλάδα
Ο ιδρυτής του Ελληνικού Προσκοπισμού, ο Αθανάσιος Λευκαδίτης γνώρισε την ύπαρξη του Προσκοπισμού στο Λονδίνο κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1908.
Ο ιδρυτής του, στρατηγός Μπέιντεν Πάουελ, είχε συλλάβει την ιδέα του Προσκοπισμού κατά τον Αγγλομποερικό πόλεμο της Νότιας Αφρικής (1899-1901). Λόγω έλλειψης επαρκούς αριθμού αντρών για την άμυνα της πόλης Mafeking, οργάνωσε σώμα από χίλια περίπου παιδιά, στα οποία ανέθεσε τις βοηθητικές υπηρεσίες των μαχόμενων. Από το πείραμα εκείνο ξεκίνησε η ιδέα της οργάνωσης των παιδιών και εφήβων κατά ένα παιδαγωγικό σύστημα τελείως διαφορετικό και ανεξάρτητο από την στρατιωτική εκπαίδευση του πολίτη και με στόχο την συμπλήρωση της σωματικής και ηθικής αγωγής την οποία παρείχε, ανεπαρκώς συνολικά, το σχολείο.
Ο Αθ. Λευκαδίτης, σε άλλη του επίσκεψη στο Λονδίνο, το καλοκαίρι του 1910, μελέτησε βαθύτερα το προσκοπικό σύστημα με σκοπό να το εισάγει και στη χώρα μας. Στην Αθήνα, η κ. Χαρίκλεια Γ. Μπαλτατζή τον βοήθησε, μεταφράζοντας από τα αγγλικά, άρθρα γύρω από την εφαρμογή του Προσκοπισμού στην Αγγλία και ενθαρρύνοντας τους πρώτους 'Eλληνες οπαδούς του.
Καθηγητής της γυμναστικής στο Λύκειο Μακρή, ο Αθ. Λευκαδίτης είχε επιλέξει ομάδα φίλαθλων και φιλεκδρομέων μαθητών, με τους οποίους πήγαινε εκδρομές τις Κυριακές στα βουνά της Αττικής και τους εξηγούσε τα μέσα εφαρμογής του προσκοπικού συστήματος. Η ομάδα αυτή με τον ιδρυτή της, αποτέλεσε τον πυρήνα του Ελληνικού Προσκοπισμού.
Χωρίς την πρωτοβουλία του Αθ. Λευκαδίτη, η ίδρυση του Προσκοπισμού θα είχε ασφαλώς πραγματοποιηθεί πολύ αργότερα στην χώρα μας. Η μαθητική νεολαία τότε, είχε λίγη ελευθερία κίνησης και ανάπτυξης πρωτοβουλιών εκτός των ορίων της πατρικής στέγης και του σχολείου και η έξοδος προς το ύπαιθρο και οι ασκήσεις του πνεύματος και του σώματος, πλην των μαθητικών, ήταν ακόμη κτήμα των λίγων.
Είναι φανερό ότι χρειαζόταν πολύ θάρρος και πολλή θέληση για να επιβληθεί ένα τόσο νεωτεριστικό σύστημα, όπως το προσκοπικό, στην κοινωνία εκείνης της εποχής.
Τον Οκτώβριο του 1910 συστάθηκε η πρώτη Ενωμοτία Ελλήνων Προσκόπων, από τους Εμμανουήλ Γ. Μπαλτατζή, Μ.Π. Μελά, Βασίλειο Ανδρουλή, Νικόλαο Τομπάζη, Ιωάννη και Αλέξαντρο Κουντουμά, Γ. Ζαλοκώστα, Ι. Ζάννο, Α. Βορρέ και Σπ. Δελαπόρτα. Για πρώτη φορά η στολή του Προσκόπου έκανε την εμφάνισή της στην Ελλάδα. Συμπαραστάτες της πρώτης αυτής εκδήλωσης ήταν οι Μ. Μαλαμίδης, Π. Πετροκόκκινος και Γ. Σπετσερόπουλος.
Η κίνηση άρχισε να κινεί το ζωηρό ενδιαφέρον της κοινωνίας. Στις αρχές του 1911 προσήλθαν στο Προσκοπισμό και οι Κ.Μ. Μελάς, Γ. Πάνας και Ν. Πασπάτης, αξιωματικοί του «βασιλικού Ναυτικού» και ο Φίλιππος Χρυσοβελόνης, τραπεζίτης, οι οποίοι πλαισίωσαν την κίνηση, απάρτισαν την πρώτη Διευθύνουσα Επιτροπή και αργότερα αποτέλεσαν στελέχη και μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του Ομίλου Ελλήνων Προσκόπων, όπως λεγόταν τότε. Μαθητές και άλλων σχολείων άρχισαν να γράφονται στα μητρώα των Προσκόπων. Το Μάρτιο του 1912 οι 'Eλληνες Πρόσκοποι ανέρχονταν σε 128.
Η πρώτη επίσημη εμφάνιση των Προσκόπων έγινε κατά τη (στρατιωτική τότε) παρέλαση της εθνικής γιορτής της 25ης Μαρτίου 1912. Οι Πρόσκοποι παρέλασαν μπροστά απ'την εξέδρα των επισήμων στην επί της Λεωφόρου 'Oλγας είσοδο του Ζαππείου, μπροστά από τον «βασιλιά Γεώργιο τον Α'», την «βασιλική οικογένεια», το Υπουργικό Συμβούλιο υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τις άλλες αρχές. Οι εντυπώσεις το πλήθους και οι κρίσεις του τύπου μετά από την πρώτη εκείνη εμφάνιση, ήταν ενθουσιώδεις.
Ο Ελληνικός Προσκοπισμός άρχισε να επιβάλλεται σαν ιδέα στην συνείδηση της Κοινωνίας και του Κράτους. Την 9η Ιουνίου 1912 δημοσιεύεται το από της 20 Μαϊου «βασιλικό Διάταγμα» με το οποίο εγκρινόταν το καταστατικό του Ομίλου «Σώμα Ελλήνων Προσκόπων», κύριος σκοπός του οποίου ήταν η ηθική και η σωματική ανάπτυξη των απανταχού Ελληνόπουλων μέσα και έξω από την Ελλάδα, ώστε να καταστούν καλοί και αγαθοί πολίτες και στρατιώτες. Το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο αποτελούταν από 12 μέλη με πρόεδρο τον Μ. Νεγρεπόντη και Γενικό Γραμματέα τον Κ. Μελά.
1912-1913: Οι πρώτες δραστηριότητες
Από το 1911 είχε αρχίσει η εκπαίδευση των νεοφώτιστων με απογευματινές διαλέξεις του Κ. Μελά και του Αθ. Λευκαδίτη. Λόγω έλλειψης στέγης και χρημάτων για την ενοικίαση δικού τους χώρου, οι πρώτες συγκεντρώσεις γίνονταν κατά τις απογευματινές ώρες στα γραφεία του Σ.Ε.Γ.Α.Σ. στην οδό Πανεπιστημίου, δίπλα από την Αθηναϊκή Λέσχη. Λίγο αργότερα, ο Κ. Μελάς, ο οποίος, μαζί με τον Αθ. Λευκαδίτη, ήταν ο στυλοβάτης και εδραιωτής του Ελληνικού Προσκοπισμού, και στην αρχή και ο χορηγός του, διέθεσε το ημιυπόγειο διαμέρισμα της κατοικίας του, στην οδό Λυκαβηττού 7 (Αμερικής πλέον), για την εγκατάσταση των γραφείων τα οποία και παρέμειναν εκεί για πολλά χρόνια. Από το 1912 η προσκοπική κίνηση άρχισε να εξαπλώνεται και στις μεγαλύτερες επαρχιακές πόλεις και σιγά σιγά σε κάθε ελληνική πόλη.
Εν το μεταξύ, οι Πρόσκοποι άρχισαν να συμμετέχουν ζωηρά σε κοινωφελή και άλλα έργα. Δεν υπήρχε έρανος ή φιλανθρωπική αγορά, λαϊκή γιορτή και αθλητική εκδήλωση στην οποία να μην ζητιόταν η συμμετοχή τους, για την γενική οργάνωση των συγκεντρώσεων και την διασφάλιση της τάξης. Η δεντροφύτευση της Αθήνας και της Αττικής θεμελιώθηκε και συνεχίστηκε για μεγάλο διάστημα από τους Προσκόπους, σύμφωνα με οδηγίες του Υπουργείου Γεωργίας. Στις αρχές του 1913 ιδρύθηκε ο κλάδος των Ναυτοπροσκόπων από τον Μάρκο Μίνδλερ.
Βάση τους στην αρχή ήταν ο «Βασιλικός Ναυτικός 'Oμιλος Νέου Φαλήρου» όπου με τις λέμβους του Ομίλου και τη βοήθεια των αθλητών του, έγινε δυνατή η εκπαίδευση των Προσκόπων της θάλασσας.
Υπηρεσίες στους Βαλκανικούς πολέμους
Οι Πρόσκοποι προσέφεραν σημαντικές υπηρεσίες στην πατρίδα κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Οι μεγαλύτεροι στην ηλικία, αφού πέρασαν ειδική εκπαίδευση από αξιωματικούς του στρατού, χρησιμοποιήθηκαν σαν γυμναστές των νεοσυλλέκτων και αγγελιοφόροι του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Οι νεότεροι Πρόσκοποι υπηρέτησαν στα Νοσοκομεία της Αθήνας σαν τραυματιοφορείς, βοηθοί νοσοκόμοι και αποθηκάριοι ως και γενικοί βοηθοί των τραυματιών. Οι Μεγαλύτεροι είχαν ονομαστεί δε Λοχίες ενώ οι νεότεροι Δεκανείς, με δικαίωμα να φέρουν τα αντίστοιχα διακριτικά στην προσκοπική τους στολή.
Σε ανταμοιβή των υπηρεσιών αυτών, απονεμήθηκαν στην Σημαία των Ελλήνων Προσκόπων, τα Μετάλλια των Βαλκανικών Πολέμων καθώς και το Μετάλλιο του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Το 1914 την Γενική Αρχηγεία του Σώματος ανέλαβε ο «βασιλιάς Κωνσταντίνος».
Ελληνικός Προσκοπισμός στο εξωτερικό
Σχεδόν συγχρόνως με την επίσημη αναγνώριση του Προσκοπισμού στην Ελλάδα, ιδρύθηκε και η πρώτη Ομάδα Ελλήνων Προσκόπων στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, με πρωτοβουλία του καθηγητή γυμναστικής Αντώνιου Κόκκινου. Γύρω στα μέσα του 1912 η Ομάδα οργανώθηκε στους κόλπους του Αθλητικού Συλλόγου Φιλάθλων Αλεξάνδρειας.
Τον επόμενο χρόνο, ο αξέχαστος Αρχιπρόσκοπος Αντώνιος Μπενάκης προχώρησε, μετά από εντολή του Διοικητικού Συμβουλίου του ΣΕΠ, στην επίσημη ίδρυση του Ελληνικού Προσκοπισμού στην Αίγυπτο, του οποίου διατέλεσε Πρόεδρος της Κεντρικής Επιτροπής και Γενικός 'Eφορος μέχρι και το 1927, οπότε και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.
Ο Προσκοπισμός εξαπλώθηκε ραγδαία μεταξύ του ελληνικού στοιχείου της Αιγύπτου και του Σουδάν, ενώ η οργάνωση και οι δράσεις του ήταν εξαιρετικά επιτυχημένες.
Οι πρώτες ελληνικές προσκοπικές Ομάδες στην Κύπρο ιδρύθηκαν το 1913.
Με τη διασυμμαχική κατοχή της Τουρκίας, στο τέλος του Α' Παγκόσμιου Πολέμου και την προέλαση του Ελληνικού Στρατού στην Μικρά Ασία, ιδρύονται διαδοχικά ελληνικές προσκοπικές Ομάδες στις πόλεις που καταλαμβάνονται. Στην Κωνσταντινούπολη, ο Αρχίατρος Αντύπας με την συμπαράσταση του 'Eλληνα Αρμοστού Κατεχάκη, ιδρύει τις πρώτες ελληνικές προσκοπικές Ομάδες στους κόλπους των ελληνικών Γυμναστικών Συλλόγων «Ηρακλής» (Τατάουλα) και «Ερμής» (Πέρα). Μέσα σε ένα εξάμηνο δημιουργούνται 25 ελληνικές προσκοπικές Ομάδες στην Κωνσταντινούπολη και τα περίχωρά της.
Λίγο αργότερα (1921) ιδρύονται Ομάδες Ελλήνων προσκόπων στο Παρίσι από τον Αθηναίο Αρχηγό Ομάδας Ησαϊα Ησαϊα, υπό την αιγίδα της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας του Αγίου Στεφάνου και στο Λονδίνο (1922). Ενώ οι 'Eλληνες Πρόσκοποι πολλαπλασιάστηκαν στη Γαλλία και ιδρύθηκαν Ομάδες και σε άλλες πόλεις, η Ομάδα του Λονδίνου διαλύθηκε το 1923 λόγω αποχώρησης του Αρχηγού της, Ε. Ράλλη.
1919, 1922: Η θυσία στην Μικρά Ασία
Πριν ακόμα τελειώσει ο πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, άρχισε στη Σμύρνη η κίνηση ίδρυσης ελληνικών προσκοπικών Ομάδων. Ηγέτης της κίνησης ήταν ο Ευάγγελος Ιωαννίδης, αρχηγός Ομάδος στην Αλεξάνδρεια και ο Γ. Παπαδημητρίου. Με την απόβαση του Ελληνικού Στρατού, το καλοκαίρι του 1919, ο Ελληνικός Προσκοπισμός αναπτύχθηκε ραγδαία παντού όπου έφταναν ελληνικά στρατεύματα.
Δυστυχώς δεν ήταν δυνατό να μείνουν αμέτοχοι στις πολεμικές επιχειρήσεις οι Μικρασιάτες Πρόσκοποι. Το συναίσθημα του καθήκοντος πλήρωσαν με τη ζωή τους πολλοί Πρόσκοποι της Ιωνίας.
Τον Ιούνιο του 1919 υπήρχαν στο Αϊδίνιο τρεις προσκοπικές Ομάδες. Ο Ελληνικός Στρατός μόλις είχε απελευθερώσει την πόλη και είχε εγκαταστήσει μικρή φρουρά, όταν στις 15 Ιουνίου πολυάριθμες ορδές άτακτων Τούρκων επιτέθηκαν εναντίον της φρουράς. Οι Πρόσκοποι παρέμειναν στο πλευρό του στρατού και του αλλόφρονος πληθυσμού και προσέφεραν παντός είδους υπηρεσίες. Οι επιδρομείς, μετά την ηρωική έξοδο της μικρής ελληνικής φρουράς, προέβησαν σε αγριότητες και σφαγές και όσοι Πρόσκοποι δεν σφάχτηκαν συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν έξω από την πόλη. Εκεί οι Τούρκοι απαίτησαν από τον ηρωικό Έφορο Νικ. Αυγερίδη και τους Προσκόπους να απαρνηθούν την πίστη και το έθνος τους και, όταν αυτοί αρνήθηκαν, τους κατασφάξανε με τον αγριότερο τρόπο. Εν μέσω φρικτών βασανιστηρίων οι Έλληνες Πρόσκοποι έπεφταν φωνάζοντας «Ζήτω η Ελλάς!». 301 στελέχη του Προσκοπισμού του Αϊδινίου ήταν τα ηρωικά θύματα της τραγωδίας εκείνης.
Τρία χρόνια μετά, τον Απρίλιο του 1922, νέα συμφορά έπληξε τους Έλληνες Προσκόπους. Τα Σώκια, μικρή πόλη στον ποταμό Μαίανδρο, ήταν υπό την κατοχή του Ιταλικού Στρατού, ο οποίος διατάχτηκε να παραδώσει την περιοχή στα ελληνικά στρατεύματα. Οι τούρκικες αρχές είχαν ρίξει εδώ και μήνες στη φυλακή πολλούς Έλληνες, μεταξύ των οποίων και τους Προσκόπους. Μόλις πλησίασε ο Ελληνικός Στρατός, οι Τούρκοι πήραν φεύγοντας και τους κρατούμενους, παρά τις υποσχέσεις που είχαν δώσει στους Ιταλούς. Προσπαθώντας να τους καταδιώξουν έτσι όπως έφευγαν άτακτα, οι Έλληνες στρατιώτες βρέθηκαν μπροστά στα πτώματα 15 και πλέον Ελληνόπουλων των οποίων το μόνο αμάρτημα ήταν η ιδιότητα του Έλληνα Προσκόπου.
Οι επανειλημμένες σφαγές των Ελλήνων Προσκόπων στη Μικρά Ασία προκάλεσαν την αγανάκτηση και τις έντονες διαμαρτυρίες των Προσκοπικών Οργανώσεων σε όλο τον κόσμο και του Τύπου.
Οι υπηρεσίες τις οποίες προσέφεραν οι Έλληνες Πρόσκοποι μετά την Μικρασιατική καταστροφή ήταν σημαντικές. Για την περίθαλψη των προσφύγων, οι οποίοι κατέφταναν κατά χιλιάδες, οι Πρόσκοποι χρησιμοποιήθηκαν με όλους τους τρόπους και χαρακτηρίστηκαν από τον Τύπο σαν οι φύλακες-άγγελοι των θυμάτων της εθνικής εκείνης συμφοράς. Προσέφεραν υπηρεσίες για την πρόχειρη εγκατάσταση των σκηνών, οργάνωση συσσιτίων και καθαριότητα των συνοικισμών, νοσοκομειακή περίθαλψη, ακόμα και για τη φύλαξη ορισμένων κατασκηνώσεων.
1918, 1922: Στα πρώτα παγκόσμια συνέδρια
Το Πρώτο Διεθνές Προσκοπικό Συνέδριο συγκλήθηκε στο Λονδίνο το 1918 από τις χώρες οι οποίες είχαν ήδη εισαγάγει το προσκοπικό σύστημα αγωγής (Αγγλία, Βέλγιο, Γαλλία, Δανία, Ελλάδα και Σερβία). Την Ελλάδα αντιπροσώπευσε ο Γενικός 'Eφορος Κ. Μελάς μετά από πρόταση του οποίου αποφασίστηκε η καθιέρωση περιοδικών παγκόσμιων προσκοπικών συγκεντρώσεων. Γεννιέται έτσι ο θεσμός του Τζάμπορη, ιδέα καθαρά Ελληνική.
Η πρώτη διεθνής συγκέντρωση των προσκόπων (Τζάμπορη) έλαβε χώρα δυο χρόνια αργότερα στο Λονδίνο, ταυτόχρονα με το πρώτο επίσημο Παγκόσμιο Συνέδριο των Διοικήσεων των Προσκοπικών Οργανώσεων, το καλοκαίρι του 1920. Το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων αντιπροσωπεύτηκε και στα δυο, στο μεν Τζάμπορη από μια Ομάδα με Αρχηγό τον Λευκαδίτη στο δε Συνέδριο από τον Κ. Μελά, ο οποίος απένειμε εξ ονόματος του «βασιλιά» των Ελλήνων τον Ανώτερο Ταξιάρχη του Φοίνικα στον Ιδρυτή του Προσκοπισμού Μπέιντεν Πάουελ.
Το δεύτερο Παγκόσμιο Συνέδριο στο Παρίσι το 1922, αποτέλεσε την Γενική Συνέλευση των Προσκοπικών οργανώσεων όλου του κόσμου και ψηφίστηκε ο καταστατικός χάρτης της Διεθνούς Προσκοπικής Οργάνωσης, την οποία ίδρυσαν 22 κράτη μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα η οποία εκπροσωπήθηκε από τον τότε Γενικό έφορο Λεων. Πτέρη και τον Ησαϊα Ησαϊα.
Από τότε οι 'Eλληνες Πρόσκοποι συμμετέχουν σε όλα τα Διεθνή Συνέδρια και Τζάμπορη σε κάθε γωνιά της γης. Οι ελληνικές αντιπροσωπίες διέπρεψαν σε όλες αυτές τις προσκοπικές συγκεντρώσεις σε μερικές από τις οποίες ο αριθμός των συμμετεχόντων υπερέβαινε τις 30.000 Προσκόπων και Βαθμοφόρων. Η άρτια εμφάνιση και οι προσκοπικές και αθλητικές επιδόσεις στα Τζάμπορη και η ενεργός και επιτυχής εκπροσώπηση στα Συνέδρια, κατέταξαν το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων στην πρώτη γραμμή του Παγκόσμιου Προσκοπισμού.
1914-1933: Εξάπλωση των δραστηριοτήτων
Η Προσκοπική Κίνηση είχε ήδη εδραιωθεί στην κοινή γνώμη σαν θεσμός εθνικός και παιδαγωγικός. 'Aρχισαν μάλιστα να χορηγούνται και δωρεές ομογενών για την κάλυψη των αναγκών του Σώματος, σε ενίσχυση του οποίου ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος παραχώρησε το σημαντικό τότε ποσό των 8.355,20 δραχμών, το οποίο του είχαν στείλει ομογενείς της Αιγύπτου για να το διαθέσει κατά βούληση. Την πρώτη εκείνη δωρεά του Βενιζέλου ακολούθησαν και άλλες, γενναιότερες το 1914 και 1915. Την τελευταία μάλιστα συνόδευε και φωτογραφία του Κρητικού πολιτικού με την ευχή «Αίεν Αριστεύειν» η οποία από τότε ακολουθεί το έμβλημα των Ελλήνων Προσκόπων μαζί με το ρητό «'Eσο 'Eτοιμος».
Χάρη στη γενναιοδωρία αυτή άρχισαν να ιδρύονται προσκοπικές Ομάδες στην Κρήτη και άλλες επαρχίες της Ελλάδας. Η πρώτη ομαδική κατασκήνωση έγινε στο δάσος της Μαγκουφάνας, δίπλα στο Μαρούσι, τον Ιούνιο του 1912. Οι μεγάλες αυτές ετήσιες κατασκηνώσεις συνεχίστηκαν από τότε τακτικότατα, με όλο και περισσότερους κατασκηνωτές, καλύτερες σε οργάνωση και εφόδια και πολλαπλασιάστηκαν από χρόνο σε χρόνο και στις επαρχίες. Πρέπει να τονιστεί το γεγονός ότι οι κατασκηνώσεις του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων χρησίμευσαν σαν πρότυπο για τις κατασκηνώσεις άλλων οργανώσεων παιδείας και πρόνοιας που δημιουργήθηκαν αργότερα. Για πολλά χρόνια δε, χρησιμοποιούνταν προσκοπικά στελέχη για την οργάνωση και διοίκησή τους.
Τον Μάϊο του 1914 έλαβε χώρα η πρώτη επίδειξη των Προσκόπων στο Παναθηναϊκό Στάδιο, παρουσία του πρωθυπουργού, των αρχών και 20.000 θεατών που επευφημούσαν τους Προσκόπους. Οι εισπράξεις της επίδειξης διατέθηκαν προς τους αγωνιστές και τα θύματα του Βορειηπειρωτικού αγώνα.
Κατά την επίδειξη εκείνη εμφανίστηκαν για πρώτη φορά και οι Ελληνίδες Πρόσκοποι των οποίων οι πρώτες Ομάδες οργανώθηκαν στο Λύκειο Η. Κωνσταντινίδου το 1913. Το Σώμα Ελληνίδων Προσκόπων ιδρύθηκε επίσημα το 1915 από το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων στο οποίο και υπαγόταν αρχικά. Διαλύθηκε όμως τον επόμενο χρόνο (1916) για να ανασυσταθεί σαν ανεξάρτητη του ΣΕΠ κίνηση, πράγμα το οποίο πραγματοποιήθηκε 16 χρόνια αργότερα. Το 1932 ιδρύεται το Σώμα Ελληνίδων Οδηγών συνεχίζοντας την προσκοπική παράδοση μεταξύ των νεαρών Ελληνίδων. Με την πάροδο των χρόνων ο Προσκοπισμός διαδίδεται σε όλη τη χώρα με ρυθμό σχετικά περιορισμένο και χωρίς πολλά έμπειρα στελέχη. Οργανώνεται τότε στην Αθήνα η εκπαίδευση των Βαθμοφόρων και οι πολύμορφες δράσεις και εκδηλώσεις των Προσκόπων επεκτείνονται. Το 1916 ιδρύεται από τους Προσκόπους Σώμα Επίκουρων Νοσοκόμων και Τραυματιοφορέων του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Οι Πρόσκοποι προσφέρουν πολύτιμες υπηρεσίες στην επιδημία της χολέρας στην Κέρκυρα και στις συγκρούσεις με τα συμμαχικά αγήματα του Νοεμβρίου 1916.
Κατά την καταστρεπτική πυρκαϊά της Θεσσαλονίκης, το 1917, οι Πρόσκοποι των εκεί Ομάδων έδειξαν ηρωισμό και αυτοθυσία, τρέχοντας πρώτοι στις καιγόμενες συνοικίες όπου με κίνδυνο της ζωής τους, ανέσερναν τα θύματα και τα πυρομαχικά μέσα από τις φλόγες και παρείχαν πρώτες βοήθειες. Μετά από λίγο έφτασαν άλλοι 120 Πρόσκοποι από την Αθήνα και τον Πειραιά, οι οποίοι με αφάνταστο ζήλο και αντοχή ανέλαβαν την περίθαλψη, τροφοδοσία, περισυλλογή των θυμάτων ως και την εκκαθάριση των ερειπίων.
Στο πολεμικό μέτωπο της Μακεδονίας, Πρόσκοποι υπηρετούν σαν τραυματιοφορείς και συνοδεύουν τραυματίες στα Νοσοκομεία. 'Eλληνες Ναυτοπρόσκοποι εκτελούν καθήκοντα ακτοφυλάκων, στην άμυνα του Σαρωνικού. Για τις υπηρεσίες αυτές απονεμήθηκε στην Σημαία του ΣΕΠ το Διασυμμαχικό Μετάλλιο της Νίκης.
Εν τω μεταξύ συμπληρώνεται νομοθετικά και διοικητικά η οργάνωση του Σώματος σε Αθήνα και επαρχία. Η Βουλή των Ελλήνων ψηφίζει με το Νόμο 1066/1917 το βασικό καταστατικό του ΣΕΠ.
Πρόσκοποι χρησιμοποιούνται στην απογραφή του πληθυσμού, σε φιλανθρωπικούς εράνους σαν όργανα πλέον και συμπαραστάτες της κοινωνίας και του Κράτους, σε κάθε έργο για το οποίο τους κρίνει ικανούς η κοινωνία και οι πολιτικές και στρατιωτικές αρχές.
Ο Κ. Μελάς αναλαμβάνει το 1919 την πρώτη προσπάθεια ίδρυσης του Κλάδου Λυκοπούλων με το όνομα «Μαθητευόμενοι Πρόσκοποι» για τα παιδιά 8-11 χρόνων. Η προσπάθεια διακόπτεται μετά από ένα χρόνο, επαναλαμβάνεται όμως το 1922 στο Κάϊρο από τον Δ. Σολομωνίδη και το 1931 στην Αθήνα από τον Αλ. Σαράτσογλου. Ο καταστρεπτικός σεισμός της Κορίνθου τον Απρίλιο του 1929 βρήκε τους Προσκόπους στο πλευρό των αρχών και του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού στη διάσωση και περίθαλψη των θυμάτων. Σε αναγνώριση των σημαντικών αυτών υπηρεσιών, ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός απένειμε στη Σημαία του ΣΕΠ ειδικό μετάλλιο.
Πολύτιμες υπηρεσίες προσέφεραν οι Πρόσκοποι και κατά τους σεισμούς οι οποίοι έπληξαν τους κατοίκους της Χαλκιδικής το 1933.
1940-1944: Στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
Παρά την συγχώνευση του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων με την Εθνική Οργάνωση Νεολαίας, το προσκοπικό πνεύμα ούτε για μια στιγμή εγκατέλειψε εκείνους που είχαν δώσει τον όρκο του Προσκόπου. Αυτό φάνηκε με την κατάλυση του ελεύθερου κράτους από τους εισβολείς, την άνοιξη του 1940.
Σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής, οι παλιές προσκοπικές Ομάδες συνέρχονταν μυστικά, και ασχολούνταν με την προετοιμασία της ανασύστασης του Σώματος και την παροχή πολύτιμων υπηρεσιών στις οργανώσεις αντιστάσεως, στον Ερυθρό Σταυρό και στο πληθυσμό που δυστυχούσε. Η υπομονή, η αισιοδοξία και η αλληλεγγύη ήταν τα σύμβολα των νεαρών εκείνων Ελλήνων κατά τη σιωπηρή τους εξόρμηση για να ανακουφίσουν τους πάσχοντες συνάνθρωπούς τους. Πολλοί πλήρωσαν με τη ζωή τους την αφοσίωσή τους στα εθνικά και προσκοπικά ιδεώδη.
Η ελεύθερη Ελληνική Κυβέρνηση της Αλεξάνδρειας εγκατέστησε το 1942 προσωρινό Διοικητικό Συμβούλιο των Ελλήνων Προσκόπων με Επίτιμο Πρόεδρο τον «διάδοχο Παύλο». Λίγο αργότερα, ο Δ. Αλεξάτος, έφεδρος αξιωματικός του τότε Βασιλικού Ναυτικού, σε συνεργασία με τον Πλοίαρχο Γ. Λελούδα και τέως στελέχη του Σώματος, οργανώνουν Ομάδα Ποντοπόρων Προσκόπων στα πολεμικά πλοία και τις υπηρεσίες του τότε Β.Ν. Την Ομάδα αυτή αποτέλεσαν όσοι είχαν διατελέσει Πρόσκοποι από αυτούς που υπηρετούσαν την περίοδο εκείνη στο τότε Ελληνικό Βασιλικό Ναυτικό στην Αίγυπτο.
Μετά τα στασιαστικά κινήματα που σημειώθηκαν εκεί, οι Ποντοπόροι Πρόσκοποι οργάνωσαν αναμορφωτική κατασκήνωση στο Κασφαρέτ του Σουέζ, όπου στάλθηκαν 300 παιδιά ναυτικών που είχαν παρασυρθεί από τους κινηματίες. Τον Αύγουστο του 1943, ιδρύθηκαν από τους Γ. Βλάχο και Τ. Γκαζιάνη προσκοπικές Ομάδες στις Προσφυγικές Κατασκηνώσεις Μέσης Ανατολής για την απασχόληση των παιδιών των προσφύγων. Τα αποτελέσματα ήταν πλούσια.
Στην Αθήνα, από το καλοκαίρι του 1944, ανώτατα παλαιά στελέχη του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων κάτω από την ηγεσία των Κ.Μελά, Α. Μπενάκη, Μ. Μίνδλερ, Λ. Πτέρη και άλλων, άρχισαν να συγκεντρώνονται σε μυστικές συσκέψεις, παρά την αυστηρή απαγόρευση των Αρχών Κατοχής, για να θέσουν τις βάσεις της αναβίωσης του Προσκοπισμού. Παράλληλα, τις παραμονές της απελευθέρωσης, δημιουργήθηκαν συνεργεία τα οποία προσέφεραν σημαντικές υπηρεσίες κατά την περίοδο που μεσολάβησε μέχρι την άφιξη της Κυβέρνησης από το εξωτερικό.
1944-1946: Η αναγέννηση
Όπως ο Φοίνικας, το συμβολικό πτηνό που καθιερώθηκε στο έμβλημα του ΣΕΠ, αναγεννάται κατά την παράδοση από τις στάχτες του, έτσι και ο Ελληνικός Προσκοπισμός αναβίωσε με την απελευθέρωση της ελληνικής γης από τα στρατεύματα Κατοχής. Κατάπληκτος ο λαός πανηγύριζε βλέποντας να παρελαύνουν πλήρως οργανωμένοι οι 'Eλληνες Πρόσκοποι κατά τη μεγαλειώδη παρέλαση της 28ης Oκτωβρίου 1944.
Συγχρόνως, οι Ποντοπόροι Πρόσκοποι που μόλις είχαν καταφτάσει από το εξωτερικό, ανέλαβαν υπηρεσίες οργανώσεως και περιθάλψεως στα λιμάνια όπου επέστρεφαν τα πλοία του Ελληνικού Στόλου.
Τον Νοέμβριο του 1944 το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων ανασυστήθηκε επίσημα με τη συγκρότηση του Διοικητικού Συμβουλίου από τον Αντώνιο Μπενάκη.
Απ'άκρη σ'άκρη στην Ελλάδα αρχίζει εντατική εργασία για την ανασυγκρότηση των Ομάδων, των Εφορειών και των Τοπικών Προσκοπικών Συνδέσμων. Παρατηρείται μαζική προσέλευση της ελληνικής νεολαίας στις τάξεις του Προσκοπισμού.
Με υπεράνθρωπη εργασία και την συμπαράσταση του Κράτους προχωρούν οι προσπάθειες της αναδημιουργίας. Η εξεύρεση υλικού και στέγης ήταν τα κυριότερα μελήματα. Παράλληλα επιδιώκεται η συμπλήρωση της οργανικής και διοικητικής σύνθεσης του Σώματος. Τα αποτελέσματα της όλης προσπάθειας ήταν μεγαλύτερα από τις προσδοκίες όλων και η περίοδος της ανασυγκρότησης έληξε το 1946 με τη σύγκληση του δεύτερου, κατά σειρά, αλλά πρώτου μεταπολεμικού, Πανελλήνιου Προσκοπικού Συνεδρίου, στην Αθήνα τον Απρίλιο του 1946.
Ο ιδρυτής του Ελληνικού Προσκοπισμού, ο Αθανάσιος Λευκαδίτης γνώρισε την ύπαρξη του Προσκοπισμού στο Λονδίνο κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1908.
Ο ιδρυτής του, στρατηγός Μπέιντεν Πάουελ, είχε συλλάβει την ιδέα του Προσκοπισμού κατά τον Αγγλομποερικό πόλεμο της Νότιας Αφρικής (1899-1901). Λόγω έλλειψης επαρκούς αριθμού αντρών για την άμυνα της πόλης Mafeking, οργάνωσε σώμα από χίλια περίπου παιδιά, στα οποία ανέθεσε τις βοηθητικές υπηρεσίες των μαχόμενων. Από το πείραμα εκείνο ξεκίνησε η ιδέα της οργάνωσης των παιδιών και εφήβων κατά ένα παιδαγωγικό σύστημα τελείως διαφορετικό και ανεξάρτητο από την στρατιωτική εκπαίδευση του πολίτη και με στόχο την συμπλήρωση της σωματικής και ηθικής αγωγής την οποία παρείχε, ανεπαρκώς συνολικά, το σχολείο.
Ο Αθ. Λευκαδίτης, σε άλλη του επίσκεψη στο Λονδίνο, το καλοκαίρι του 1910, μελέτησε βαθύτερα το προσκοπικό σύστημα με σκοπό να το εισάγει και στη χώρα μας. Στην Αθήνα, η κ. Χαρίκλεια Γ. Μπαλτατζή τον βοήθησε, μεταφράζοντας από τα αγγλικά, άρθρα γύρω από την εφαρμογή του Προσκοπισμού στην Αγγλία και ενθαρρύνοντας τους πρώτους 'Eλληνες οπαδούς του.
Καθηγητής της γυμναστικής στο Λύκειο Μακρή, ο Αθ. Λευκαδίτης είχε επιλέξει ομάδα φίλαθλων και φιλεκδρομέων μαθητών, με τους οποίους πήγαινε εκδρομές τις Κυριακές στα βουνά της Αττικής και τους εξηγούσε τα μέσα εφαρμογής του προσκοπικού συστήματος. Η ομάδα αυτή με τον ιδρυτή της, αποτέλεσε τον πυρήνα του Ελληνικού Προσκοπισμού.
Χωρίς την πρωτοβουλία του Αθ. Λευκαδίτη, η ίδρυση του Προσκοπισμού θα είχε ασφαλώς πραγματοποιηθεί πολύ αργότερα στην χώρα μας. Η μαθητική νεολαία τότε, είχε λίγη ελευθερία κίνησης και ανάπτυξης πρωτοβουλιών εκτός των ορίων της πατρικής στέγης και του σχολείου και η έξοδος προς το ύπαιθρο και οι ασκήσεις του πνεύματος και του σώματος, πλην των μαθητικών, ήταν ακόμη κτήμα των λίγων.
Είναι φανερό ότι χρειαζόταν πολύ θάρρος και πολλή θέληση για να επιβληθεί ένα τόσο νεωτεριστικό σύστημα, όπως το προσκοπικό, στην κοινωνία εκείνης της εποχής.
Τον Οκτώβριο του 1910 συστάθηκε η πρώτη Ενωμοτία Ελλήνων Προσκόπων, από τους Εμμανουήλ Γ. Μπαλτατζή, Μ.Π. Μελά, Βασίλειο Ανδρουλή, Νικόλαο Τομπάζη, Ιωάννη και Αλέξαντρο Κουντουμά, Γ. Ζαλοκώστα, Ι. Ζάννο, Α. Βορρέ και Σπ. Δελαπόρτα. Για πρώτη φορά η στολή του Προσκόπου έκανε την εμφάνισή της στην Ελλάδα. Συμπαραστάτες της πρώτης αυτής εκδήλωσης ήταν οι Μ. Μαλαμίδης, Π. Πετροκόκκινος και Γ. Σπετσερόπουλος.
Η κίνηση άρχισε να κινεί το ζωηρό ενδιαφέρον της κοινωνίας. Στις αρχές του 1911 προσήλθαν στο Προσκοπισμό και οι Κ.Μ. Μελάς, Γ. Πάνας και Ν. Πασπάτης, αξιωματικοί του «βασιλικού Ναυτικού» και ο Φίλιππος Χρυσοβελόνης, τραπεζίτης, οι οποίοι πλαισίωσαν την κίνηση, απάρτισαν την πρώτη Διευθύνουσα Επιτροπή και αργότερα αποτέλεσαν στελέχη και μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του Ομίλου Ελλήνων Προσκόπων, όπως λεγόταν τότε. Μαθητές και άλλων σχολείων άρχισαν να γράφονται στα μητρώα των Προσκόπων. Το Μάρτιο του 1912 οι 'Eλληνες Πρόσκοποι ανέρχονταν σε 128.
Η πρώτη επίσημη εμφάνιση των Προσκόπων έγινε κατά τη (στρατιωτική τότε) παρέλαση της εθνικής γιορτής της 25ης Μαρτίου 1912. Οι Πρόσκοποι παρέλασαν μπροστά απ'την εξέδρα των επισήμων στην επί της Λεωφόρου 'Oλγας είσοδο του Ζαππείου, μπροστά από τον «βασιλιά Γεώργιο τον Α'», την «βασιλική οικογένεια», το Υπουργικό Συμβούλιο υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τις άλλες αρχές. Οι εντυπώσεις το πλήθους και οι κρίσεις του τύπου μετά από την πρώτη εκείνη εμφάνιση, ήταν ενθουσιώδεις.
Ο Ελληνικός Προσκοπισμός άρχισε να επιβάλλεται σαν ιδέα στην συνείδηση της Κοινωνίας και του Κράτους. Την 9η Ιουνίου 1912 δημοσιεύεται το από της 20 Μαϊου «βασιλικό Διάταγμα» με το οποίο εγκρινόταν το καταστατικό του Ομίλου «Σώμα Ελλήνων Προσκόπων», κύριος σκοπός του οποίου ήταν η ηθική και η σωματική ανάπτυξη των απανταχού Ελληνόπουλων μέσα και έξω από την Ελλάδα, ώστε να καταστούν καλοί και αγαθοί πολίτες και στρατιώτες. Το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο αποτελούταν από 12 μέλη με πρόεδρο τον Μ. Νεγρεπόντη και Γενικό Γραμματέα τον Κ. Μελά.
1912-1913: Οι πρώτες δραστηριότητες
Από το 1911 είχε αρχίσει η εκπαίδευση των νεοφώτιστων με απογευματινές διαλέξεις του Κ. Μελά και του Αθ. Λευκαδίτη. Λόγω έλλειψης στέγης και χρημάτων για την ενοικίαση δικού τους χώρου, οι πρώτες συγκεντρώσεις γίνονταν κατά τις απογευματινές ώρες στα γραφεία του Σ.Ε.Γ.Α.Σ. στην οδό Πανεπιστημίου, δίπλα από την Αθηναϊκή Λέσχη. Λίγο αργότερα, ο Κ. Μελάς, ο οποίος, μαζί με τον Αθ. Λευκαδίτη, ήταν ο στυλοβάτης και εδραιωτής του Ελληνικού Προσκοπισμού, και στην αρχή και ο χορηγός του, διέθεσε το ημιυπόγειο διαμέρισμα της κατοικίας του, στην οδό Λυκαβηττού 7 (Αμερικής πλέον), για την εγκατάσταση των γραφείων τα οποία και παρέμειναν εκεί για πολλά χρόνια. Από το 1912 η προσκοπική κίνηση άρχισε να εξαπλώνεται και στις μεγαλύτερες επαρχιακές πόλεις και σιγά σιγά σε κάθε ελληνική πόλη.
Εν το μεταξύ, οι Πρόσκοποι άρχισαν να συμμετέχουν ζωηρά σε κοινωφελή και άλλα έργα. Δεν υπήρχε έρανος ή φιλανθρωπική αγορά, λαϊκή γιορτή και αθλητική εκδήλωση στην οποία να μην ζητιόταν η συμμετοχή τους, για την γενική οργάνωση των συγκεντρώσεων και την διασφάλιση της τάξης. Η δεντροφύτευση της Αθήνας και της Αττικής θεμελιώθηκε και συνεχίστηκε για μεγάλο διάστημα από τους Προσκόπους, σύμφωνα με οδηγίες του Υπουργείου Γεωργίας. Στις αρχές του 1913 ιδρύθηκε ο κλάδος των Ναυτοπροσκόπων από τον Μάρκο Μίνδλερ.
Βάση τους στην αρχή ήταν ο «Βασιλικός Ναυτικός 'Oμιλος Νέου Φαλήρου» όπου με τις λέμβους του Ομίλου και τη βοήθεια των αθλητών του, έγινε δυνατή η εκπαίδευση των Προσκόπων της θάλασσας.
Υπηρεσίες στους Βαλκανικούς πολέμους
Οι Πρόσκοποι προσέφεραν σημαντικές υπηρεσίες στην πατρίδα κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Οι μεγαλύτεροι στην ηλικία, αφού πέρασαν ειδική εκπαίδευση από αξιωματικούς του στρατού, χρησιμοποιήθηκαν σαν γυμναστές των νεοσυλλέκτων και αγγελιοφόροι του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Οι νεότεροι Πρόσκοποι υπηρέτησαν στα Νοσοκομεία της Αθήνας σαν τραυματιοφορείς, βοηθοί νοσοκόμοι και αποθηκάριοι ως και γενικοί βοηθοί των τραυματιών. Οι Μεγαλύτεροι είχαν ονομαστεί δε Λοχίες ενώ οι νεότεροι Δεκανείς, με δικαίωμα να φέρουν τα αντίστοιχα διακριτικά στην προσκοπική τους στολή.
Σε ανταμοιβή των υπηρεσιών αυτών, απονεμήθηκαν στην Σημαία των Ελλήνων Προσκόπων, τα Μετάλλια των Βαλκανικών Πολέμων καθώς και το Μετάλλιο του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Το 1914 την Γενική Αρχηγεία του Σώματος ανέλαβε ο «βασιλιάς Κωνσταντίνος».
Ελληνικός Προσκοπισμός στο εξωτερικό
Σχεδόν συγχρόνως με την επίσημη αναγνώριση του Προσκοπισμού στην Ελλάδα, ιδρύθηκε και η πρώτη Ομάδα Ελλήνων Προσκόπων στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, με πρωτοβουλία του καθηγητή γυμναστικής Αντώνιου Κόκκινου. Γύρω στα μέσα του 1912 η Ομάδα οργανώθηκε στους κόλπους του Αθλητικού Συλλόγου Φιλάθλων Αλεξάνδρειας.
Τον επόμενο χρόνο, ο αξέχαστος Αρχιπρόσκοπος Αντώνιος Μπενάκης προχώρησε, μετά από εντολή του Διοικητικού Συμβουλίου του ΣΕΠ, στην επίσημη ίδρυση του Ελληνικού Προσκοπισμού στην Αίγυπτο, του οποίου διατέλεσε Πρόεδρος της Κεντρικής Επιτροπής και Γενικός 'Eφορος μέχρι και το 1927, οπότε και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.
Ο Προσκοπισμός εξαπλώθηκε ραγδαία μεταξύ του ελληνικού στοιχείου της Αιγύπτου και του Σουδάν, ενώ η οργάνωση και οι δράσεις του ήταν εξαιρετικά επιτυχημένες.
Οι πρώτες ελληνικές προσκοπικές Ομάδες στην Κύπρο ιδρύθηκαν το 1913.
Με τη διασυμμαχική κατοχή της Τουρκίας, στο τέλος του Α' Παγκόσμιου Πολέμου και την προέλαση του Ελληνικού Στρατού στην Μικρά Ασία, ιδρύονται διαδοχικά ελληνικές προσκοπικές Ομάδες στις πόλεις που καταλαμβάνονται. Στην Κωνσταντινούπολη, ο Αρχίατρος Αντύπας με την συμπαράσταση του 'Eλληνα Αρμοστού Κατεχάκη, ιδρύει τις πρώτες ελληνικές προσκοπικές Ομάδες στους κόλπους των ελληνικών Γυμναστικών Συλλόγων «Ηρακλής» (Τατάουλα) και «Ερμής» (Πέρα). Μέσα σε ένα εξάμηνο δημιουργούνται 25 ελληνικές προσκοπικές Ομάδες στην Κωνσταντινούπολη και τα περίχωρά της.
Λίγο αργότερα (1921) ιδρύονται Ομάδες Ελλήνων προσκόπων στο Παρίσι από τον Αθηναίο Αρχηγό Ομάδας Ησαϊα Ησαϊα, υπό την αιγίδα της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας του Αγίου Στεφάνου και στο Λονδίνο (1922). Ενώ οι 'Eλληνες Πρόσκοποι πολλαπλασιάστηκαν στη Γαλλία και ιδρύθηκαν Ομάδες και σε άλλες πόλεις, η Ομάδα του Λονδίνου διαλύθηκε το 1923 λόγω αποχώρησης του Αρχηγού της, Ε. Ράλλη.
1919, 1922: Η θυσία στην Μικρά Ασία
Πριν ακόμα τελειώσει ο πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, άρχισε στη Σμύρνη η κίνηση ίδρυσης ελληνικών προσκοπικών Ομάδων. Ηγέτης της κίνησης ήταν ο Ευάγγελος Ιωαννίδης, αρχηγός Ομάδος στην Αλεξάνδρεια και ο Γ. Παπαδημητρίου. Με την απόβαση του Ελληνικού Στρατού, το καλοκαίρι του 1919, ο Ελληνικός Προσκοπισμός αναπτύχθηκε ραγδαία παντού όπου έφταναν ελληνικά στρατεύματα.
Δυστυχώς δεν ήταν δυνατό να μείνουν αμέτοχοι στις πολεμικές επιχειρήσεις οι Μικρασιάτες Πρόσκοποι. Το συναίσθημα του καθήκοντος πλήρωσαν με τη ζωή τους πολλοί Πρόσκοποι της Ιωνίας.
Τον Ιούνιο του 1919 υπήρχαν στο Αϊδίνιο τρεις προσκοπικές Ομάδες. Ο Ελληνικός Στρατός μόλις είχε απελευθερώσει την πόλη και είχε εγκαταστήσει μικρή φρουρά, όταν στις 15 Ιουνίου πολυάριθμες ορδές άτακτων Τούρκων επιτέθηκαν εναντίον της φρουράς. Οι Πρόσκοποι παρέμειναν στο πλευρό του στρατού και του αλλόφρονος πληθυσμού και προσέφεραν παντός είδους υπηρεσίες. Οι επιδρομείς, μετά την ηρωική έξοδο της μικρής ελληνικής φρουράς, προέβησαν σε αγριότητες και σφαγές και όσοι Πρόσκοποι δεν σφάχτηκαν συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν έξω από την πόλη. Εκεί οι Τούρκοι απαίτησαν από τον ηρωικό Έφορο Νικ. Αυγερίδη και τους Προσκόπους να απαρνηθούν την πίστη και το έθνος τους και, όταν αυτοί αρνήθηκαν, τους κατασφάξανε με τον αγριότερο τρόπο. Εν μέσω φρικτών βασανιστηρίων οι Έλληνες Πρόσκοποι έπεφταν φωνάζοντας «Ζήτω η Ελλάς!». 301 στελέχη του Προσκοπισμού του Αϊδινίου ήταν τα ηρωικά θύματα της τραγωδίας εκείνης.
Τρία χρόνια μετά, τον Απρίλιο του 1922, νέα συμφορά έπληξε τους Έλληνες Προσκόπους. Τα Σώκια, μικρή πόλη στον ποταμό Μαίανδρο, ήταν υπό την κατοχή του Ιταλικού Στρατού, ο οποίος διατάχτηκε να παραδώσει την περιοχή στα ελληνικά στρατεύματα. Οι τούρκικες αρχές είχαν ρίξει εδώ και μήνες στη φυλακή πολλούς Έλληνες, μεταξύ των οποίων και τους Προσκόπους. Μόλις πλησίασε ο Ελληνικός Στρατός, οι Τούρκοι πήραν φεύγοντας και τους κρατούμενους, παρά τις υποσχέσεις που είχαν δώσει στους Ιταλούς. Προσπαθώντας να τους καταδιώξουν έτσι όπως έφευγαν άτακτα, οι Έλληνες στρατιώτες βρέθηκαν μπροστά στα πτώματα 15 και πλέον Ελληνόπουλων των οποίων το μόνο αμάρτημα ήταν η ιδιότητα του Έλληνα Προσκόπου.
Οι επανειλημμένες σφαγές των Ελλήνων Προσκόπων στη Μικρά Ασία προκάλεσαν την αγανάκτηση και τις έντονες διαμαρτυρίες των Προσκοπικών Οργανώσεων σε όλο τον κόσμο και του Τύπου.
Οι υπηρεσίες τις οποίες προσέφεραν οι Έλληνες Πρόσκοποι μετά την Μικρασιατική καταστροφή ήταν σημαντικές. Για την περίθαλψη των προσφύγων, οι οποίοι κατέφταναν κατά χιλιάδες, οι Πρόσκοποι χρησιμοποιήθηκαν με όλους τους τρόπους και χαρακτηρίστηκαν από τον Τύπο σαν οι φύλακες-άγγελοι των θυμάτων της εθνικής εκείνης συμφοράς. Προσέφεραν υπηρεσίες για την πρόχειρη εγκατάσταση των σκηνών, οργάνωση συσσιτίων και καθαριότητα των συνοικισμών, νοσοκομειακή περίθαλψη, ακόμα και για τη φύλαξη ορισμένων κατασκηνώσεων.
1918, 1922: Στα πρώτα παγκόσμια συνέδρια
Το Πρώτο Διεθνές Προσκοπικό Συνέδριο συγκλήθηκε στο Λονδίνο το 1918 από τις χώρες οι οποίες είχαν ήδη εισαγάγει το προσκοπικό σύστημα αγωγής (Αγγλία, Βέλγιο, Γαλλία, Δανία, Ελλάδα και Σερβία). Την Ελλάδα αντιπροσώπευσε ο Γενικός 'Eφορος Κ. Μελάς μετά από πρόταση του οποίου αποφασίστηκε η καθιέρωση περιοδικών παγκόσμιων προσκοπικών συγκεντρώσεων. Γεννιέται έτσι ο θεσμός του Τζάμπορη, ιδέα καθαρά Ελληνική.
Η πρώτη διεθνής συγκέντρωση των προσκόπων (Τζάμπορη) έλαβε χώρα δυο χρόνια αργότερα στο Λονδίνο, ταυτόχρονα με το πρώτο επίσημο Παγκόσμιο Συνέδριο των Διοικήσεων των Προσκοπικών Οργανώσεων, το καλοκαίρι του 1920. Το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων αντιπροσωπεύτηκε και στα δυο, στο μεν Τζάμπορη από μια Ομάδα με Αρχηγό τον Λευκαδίτη στο δε Συνέδριο από τον Κ. Μελά, ο οποίος απένειμε εξ ονόματος του «βασιλιά» των Ελλήνων τον Ανώτερο Ταξιάρχη του Φοίνικα στον Ιδρυτή του Προσκοπισμού Μπέιντεν Πάουελ.
Το δεύτερο Παγκόσμιο Συνέδριο στο Παρίσι το 1922, αποτέλεσε την Γενική Συνέλευση των Προσκοπικών οργανώσεων όλου του κόσμου και ψηφίστηκε ο καταστατικός χάρτης της Διεθνούς Προσκοπικής Οργάνωσης, την οποία ίδρυσαν 22 κράτη μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα η οποία εκπροσωπήθηκε από τον τότε Γενικό έφορο Λεων. Πτέρη και τον Ησαϊα Ησαϊα.
Από τότε οι 'Eλληνες Πρόσκοποι συμμετέχουν σε όλα τα Διεθνή Συνέδρια και Τζάμπορη σε κάθε γωνιά της γης. Οι ελληνικές αντιπροσωπίες διέπρεψαν σε όλες αυτές τις προσκοπικές συγκεντρώσεις σε μερικές από τις οποίες ο αριθμός των συμμετεχόντων υπερέβαινε τις 30.000 Προσκόπων και Βαθμοφόρων. Η άρτια εμφάνιση και οι προσκοπικές και αθλητικές επιδόσεις στα Τζάμπορη και η ενεργός και επιτυχής εκπροσώπηση στα Συνέδρια, κατέταξαν το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων στην πρώτη γραμμή του Παγκόσμιου Προσκοπισμού.
1914-1933: Εξάπλωση των δραστηριοτήτων
Η Προσκοπική Κίνηση είχε ήδη εδραιωθεί στην κοινή γνώμη σαν θεσμός εθνικός και παιδαγωγικός. 'Aρχισαν μάλιστα να χορηγούνται και δωρεές ομογενών για την κάλυψη των αναγκών του Σώματος, σε ενίσχυση του οποίου ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος παραχώρησε το σημαντικό τότε ποσό των 8.355,20 δραχμών, το οποίο του είχαν στείλει ομογενείς της Αιγύπτου για να το διαθέσει κατά βούληση. Την πρώτη εκείνη δωρεά του Βενιζέλου ακολούθησαν και άλλες, γενναιότερες το 1914 και 1915. Την τελευταία μάλιστα συνόδευε και φωτογραφία του Κρητικού πολιτικού με την ευχή «Αίεν Αριστεύειν» η οποία από τότε ακολουθεί το έμβλημα των Ελλήνων Προσκόπων μαζί με το ρητό «'Eσο 'Eτοιμος».
Χάρη στη γενναιοδωρία αυτή άρχισαν να ιδρύονται προσκοπικές Ομάδες στην Κρήτη και άλλες επαρχίες της Ελλάδας. Η πρώτη ομαδική κατασκήνωση έγινε στο δάσος της Μαγκουφάνας, δίπλα στο Μαρούσι, τον Ιούνιο του 1912. Οι μεγάλες αυτές ετήσιες κατασκηνώσεις συνεχίστηκαν από τότε τακτικότατα, με όλο και περισσότερους κατασκηνωτές, καλύτερες σε οργάνωση και εφόδια και πολλαπλασιάστηκαν από χρόνο σε χρόνο και στις επαρχίες. Πρέπει να τονιστεί το γεγονός ότι οι κατασκηνώσεις του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων χρησίμευσαν σαν πρότυπο για τις κατασκηνώσεις άλλων οργανώσεων παιδείας και πρόνοιας που δημιουργήθηκαν αργότερα. Για πολλά χρόνια δε, χρησιμοποιούνταν προσκοπικά στελέχη για την οργάνωση και διοίκησή τους.
Τον Μάϊο του 1914 έλαβε χώρα η πρώτη επίδειξη των Προσκόπων στο Παναθηναϊκό Στάδιο, παρουσία του πρωθυπουργού, των αρχών και 20.000 θεατών που επευφημούσαν τους Προσκόπους. Οι εισπράξεις της επίδειξης διατέθηκαν προς τους αγωνιστές και τα θύματα του Βορειηπειρωτικού αγώνα.
Κατά την επίδειξη εκείνη εμφανίστηκαν για πρώτη φορά και οι Ελληνίδες Πρόσκοποι των οποίων οι πρώτες Ομάδες οργανώθηκαν στο Λύκειο Η. Κωνσταντινίδου το 1913. Το Σώμα Ελληνίδων Προσκόπων ιδρύθηκε επίσημα το 1915 από το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων στο οποίο και υπαγόταν αρχικά. Διαλύθηκε όμως τον επόμενο χρόνο (1916) για να ανασυσταθεί σαν ανεξάρτητη του ΣΕΠ κίνηση, πράγμα το οποίο πραγματοποιήθηκε 16 χρόνια αργότερα. Το 1932 ιδρύεται το Σώμα Ελληνίδων Οδηγών συνεχίζοντας την προσκοπική παράδοση μεταξύ των νεαρών Ελληνίδων. Με την πάροδο των χρόνων ο Προσκοπισμός διαδίδεται σε όλη τη χώρα με ρυθμό σχετικά περιορισμένο και χωρίς πολλά έμπειρα στελέχη. Οργανώνεται τότε στην Αθήνα η εκπαίδευση των Βαθμοφόρων και οι πολύμορφες δράσεις και εκδηλώσεις των Προσκόπων επεκτείνονται. Το 1916 ιδρύεται από τους Προσκόπους Σώμα Επίκουρων Νοσοκόμων και Τραυματιοφορέων του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Οι Πρόσκοποι προσφέρουν πολύτιμες υπηρεσίες στην επιδημία της χολέρας στην Κέρκυρα και στις συγκρούσεις με τα συμμαχικά αγήματα του Νοεμβρίου 1916.
Κατά την καταστρεπτική πυρκαϊά της Θεσσαλονίκης, το 1917, οι Πρόσκοποι των εκεί Ομάδων έδειξαν ηρωισμό και αυτοθυσία, τρέχοντας πρώτοι στις καιγόμενες συνοικίες όπου με κίνδυνο της ζωής τους, ανέσερναν τα θύματα και τα πυρομαχικά μέσα από τις φλόγες και παρείχαν πρώτες βοήθειες. Μετά από λίγο έφτασαν άλλοι 120 Πρόσκοποι από την Αθήνα και τον Πειραιά, οι οποίοι με αφάνταστο ζήλο και αντοχή ανέλαβαν την περίθαλψη, τροφοδοσία, περισυλλογή των θυμάτων ως και την εκκαθάριση των ερειπίων.
Στο πολεμικό μέτωπο της Μακεδονίας, Πρόσκοποι υπηρετούν σαν τραυματιοφορείς και συνοδεύουν τραυματίες στα Νοσοκομεία. 'Eλληνες Ναυτοπρόσκοποι εκτελούν καθήκοντα ακτοφυλάκων, στην άμυνα του Σαρωνικού. Για τις υπηρεσίες αυτές απονεμήθηκε στην Σημαία του ΣΕΠ το Διασυμμαχικό Μετάλλιο της Νίκης.
Εν τω μεταξύ συμπληρώνεται νομοθετικά και διοικητικά η οργάνωση του Σώματος σε Αθήνα και επαρχία. Η Βουλή των Ελλήνων ψηφίζει με το Νόμο 1066/1917 το βασικό καταστατικό του ΣΕΠ.
Πρόσκοποι χρησιμοποιούνται στην απογραφή του πληθυσμού, σε φιλανθρωπικούς εράνους σαν όργανα πλέον και συμπαραστάτες της κοινωνίας και του Κράτους, σε κάθε έργο για το οποίο τους κρίνει ικανούς η κοινωνία και οι πολιτικές και στρατιωτικές αρχές.
Ο Κ. Μελάς αναλαμβάνει το 1919 την πρώτη προσπάθεια ίδρυσης του Κλάδου Λυκοπούλων με το όνομα «Μαθητευόμενοι Πρόσκοποι» για τα παιδιά 8-11 χρόνων. Η προσπάθεια διακόπτεται μετά από ένα χρόνο, επαναλαμβάνεται όμως το 1922 στο Κάϊρο από τον Δ. Σολομωνίδη και το 1931 στην Αθήνα από τον Αλ. Σαράτσογλου. Ο καταστρεπτικός σεισμός της Κορίνθου τον Απρίλιο του 1929 βρήκε τους Προσκόπους στο πλευρό των αρχών και του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού στη διάσωση και περίθαλψη των θυμάτων. Σε αναγνώριση των σημαντικών αυτών υπηρεσιών, ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός απένειμε στη Σημαία του ΣΕΠ ειδικό μετάλλιο.
Πολύτιμες υπηρεσίες προσέφεραν οι Πρόσκοποι και κατά τους σεισμούς οι οποίοι έπληξαν τους κατοίκους της Χαλκιδικής το 1933.
1940-1944: Στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
Παρά την συγχώνευση του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων με την Εθνική Οργάνωση Νεολαίας, το προσκοπικό πνεύμα ούτε για μια στιγμή εγκατέλειψε εκείνους που είχαν δώσει τον όρκο του Προσκόπου. Αυτό φάνηκε με την κατάλυση του ελεύθερου κράτους από τους εισβολείς, την άνοιξη του 1940.
Σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής, οι παλιές προσκοπικές Ομάδες συνέρχονταν μυστικά, και ασχολούνταν με την προετοιμασία της ανασύστασης του Σώματος και την παροχή πολύτιμων υπηρεσιών στις οργανώσεις αντιστάσεως, στον Ερυθρό Σταυρό και στο πληθυσμό που δυστυχούσε. Η υπομονή, η αισιοδοξία και η αλληλεγγύη ήταν τα σύμβολα των νεαρών εκείνων Ελλήνων κατά τη σιωπηρή τους εξόρμηση για να ανακουφίσουν τους πάσχοντες συνάνθρωπούς τους. Πολλοί πλήρωσαν με τη ζωή τους την αφοσίωσή τους στα εθνικά και προσκοπικά ιδεώδη.
Η ελεύθερη Ελληνική Κυβέρνηση της Αλεξάνδρειας εγκατέστησε το 1942 προσωρινό Διοικητικό Συμβούλιο των Ελλήνων Προσκόπων με Επίτιμο Πρόεδρο τον «διάδοχο Παύλο». Λίγο αργότερα, ο Δ. Αλεξάτος, έφεδρος αξιωματικός του τότε Βασιλικού Ναυτικού, σε συνεργασία με τον Πλοίαρχο Γ. Λελούδα και τέως στελέχη του Σώματος, οργανώνουν Ομάδα Ποντοπόρων Προσκόπων στα πολεμικά πλοία και τις υπηρεσίες του τότε Β.Ν. Την Ομάδα αυτή αποτέλεσαν όσοι είχαν διατελέσει Πρόσκοποι από αυτούς που υπηρετούσαν την περίοδο εκείνη στο τότε Ελληνικό Βασιλικό Ναυτικό στην Αίγυπτο.
Μετά τα στασιαστικά κινήματα που σημειώθηκαν εκεί, οι Ποντοπόροι Πρόσκοποι οργάνωσαν αναμορφωτική κατασκήνωση στο Κασφαρέτ του Σουέζ, όπου στάλθηκαν 300 παιδιά ναυτικών που είχαν παρασυρθεί από τους κινηματίες. Τον Αύγουστο του 1943, ιδρύθηκαν από τους Γ. Βλάχο και Τ. Γκαζιάνη προσκοπικές Ομάδες στις Προσφυγικές Κατασκηνώσεις Μέσης Ανατολής για την απασχόληση των παιδιών των προσφύγων. Τα αποτελέσματα ήταν πλούσια.
Στην Αθήνα, από το καλοκαίρι του 1944, ανώτατα παλαιά στελέχη του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων κάτω από την ηγεσία των Κ.Μελά, Α. Μπενάκη, Μ. Μίνδλερ, Λ. Πτέρη και άλλων, άρχισαν να συγκεντρώνονται σε μυστικές συσκέψεις, παρά την αυστηρή απαγόρευση των Αρχών Κατοχής, για να θέσουν τις βάσεις της αναβίωσης του Προσκοπισμού. Παράλληλα, τις παραμονές της απελευθέρωσης, δημιουργήθηκαν συνεργεία τα οποία προσέφεραν σημαντικές υπηρεσίες κατά την περίοδο που μεσολάβησε μέχρι την άφιξη της Κυβέρνησης από το εξωτερικό.
1944-1946: Η αναγέννηση
Όπως ο Φοίνικας, το συμβολικό πτηνό που καθιερώθηκε στο έμβλημα του ΣΕΠ, αναγεννάται κατά την παράδοση από τις στάχτες του, έτσι και ο Ελληνικός Προσκοπισμός αναβίωσε με την απελευθέρωση της ελληνικής γης από τα στρατεύματα Κατοχής. Κατάπληκτος ο λαός πανηγύριζε βλέποντας να παρελαύνουν πλήρως οργανωμένοι οι 'Eλληνες Πρόσκοποι κατά τη μεγαλειώδη παρέλαση της 28ης Oκτωβρίου 1944.
Συγχρόνως, οι Ποντοπόροι Πρόσκοποι που μόλις είχαν καταφτάσει από το εξωτερικό, ανέλαβαν υπηρεσίες οργανώσεως και περιθάλψεως στα λιμάνια όπου επέστρεφαν τα πλοία του Ελληνικού Στόλου.
Τον Νοέμβριο του 1944 το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων ανασυστήθηκε επίσημα με τη συγκρότηση του Διοικητικού Συμβουλίου από τον Αντώνιο Μπενάκη.
Απ'άκρη σ'άκρη στην Ελλάδα αρχίζει εντατική εργασία για την ανασυγκρότηση των Ομάδων, των Εφορειών και των Τοπικών Προσκοπικών Συνδέσμων. Παρατηρείται μαζική προσέλευση της ελληνικής νεολαίας στις τάξεις του Προσκοπισμού.
Με υπεράνθρωπη εργασία και την συμπαράσταση του Κράτους προχωρούν οι προσπάθειες της αναδημιουργίας. Η εξεύρεση υλικού και στέγης ήταν τα κυριότερα μελήματα. Παράλληλα επιδιώκεται η συμπλήρωση της οργανικής και διοικητικής σύνθεσης του Σώματος. Τα αποτελέσματα της όλης προσπάθειας ήταν μεγαλύτερα από τις προσδοκίες όλων και η περίοδος της ανασυγκρότησης έληξε το 1946 με τη σύγκληση του δεύτερου, κατά σειρά, αλλά πρώτου μεταπολεμικού, Πανελλήνιου Προσκοπικού Συνεδρίου, στην Αθήνα τον Απρίλιο του 1946.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου